Blog 4

Opmerkelijk is het om eens parallellen te trekken tussen de Commedia dell' Arte en organisatieontwikkeling.

In de Commedia dell'Arte, de van origine Italiaanse maskerkomedie, hebben acteurs vaste karakters, die ze ook vaak hun hun hele leven spelen. In organisaties zien we medewerkers vaak hun hele werkzame leven een of meerdere rollen als Harlekino, Pantalone, il Capitano en Zanni vervullen.

Omdat in de Commedia de acteurs zo vertrouwd zijn met hun karakter, kan men gemakkelijk aan het improviseren slaan. De acteurs wisten exact hoe hun personage zou reageren op allerlei omstandigheden. De oprichter van een onderneming is druk met het maken van producten/diensten en het openen van markten. De informele communicatie tussen de medewerkers functioneert in deze pioniersorganisatie prima en daar waar men van elkaar ieders rol (h)erkent en waardeert ontstaat synergie.

De Commedia dell'Arte werkte met scripts die de verhaallijn aangaven, de 'canovaggio'. Veel van de teksten werden daarbij geimproviseerd, maar wanneer een canovaggio vaker werd gespeeld, ontstond er steeds meer vaste tekst. Elke Commediagroep had zijn eigen 'lazzi', stukjes komische dialoog of monoloog, woordgrappen, pantomime. In een pioniersorganisatie ontstaat door productiviteitsstijging en groei van het aantal medewerkers behoefte aan formalisering. Tevens ontstaat er een typische dominante organisatiecultuur.

De onvoorspelbaarheid en directheid van het improviseren heeft in het verleden op gespannnen voet gestaan met de geregisseerde samenleving. In de 17e eeuw konden improvisatoren zelfs op het schavot belanden doordat de burgerij zich bedreigd voelde door de directheid waarmee zij inspeelden op actuele gebeurtenissen. Het vergroten van innovatief vermogen binnen organisaties wil ook nog wel eens op weerstand stuiten van bestaande coalities binnen organisaties die gewend zijn aan en belang hebben bij centraal genomen en gestuurde beslissingen. 

De vraag is dan bij het lezen van al deze overeenkomsten: hoe leer je improviseren binnen organisaties? Kun je leren om spontaan en creatief te zijn en te blijven? Het beste antwoord is het stellen van een wedervraag: 'Wat houdt je tegen?" Improviseren is voor een groot deel het weghalen van de blokkades die de natuurlijke stroom van spontaniteit en creativiteit tegenhoudt. En dat is nu precies wat Performance in organisaties toevoegt: het benoemen en mee helpen opruimen van barrieres en obstakels die het innovatief vermogen dwarsbomen.